Utangulizi
Mnamo tarehe 29 Oktoba 2025, taifa la Tanzania lilishuhudia maandamano makubwa yaliyoibuliwa na matokeo ya uchaguzi wa jumla—katika hali ambayo wengi wanaiita kukatisha tamaa kwa demokrasia ya nchi hiyo. Uchunguzi huu unalenga kuchambua chanzo, mlango wa maandamano, athari zake, na mwonekano wa upelelezi uliowekwa mbele na vyombo vya haki za binadamu.
1. Maisha ya Siasa kabla ya Uchaguzi
Kwa miaka kadhaa, vyanzo vya haki za binadamu vimeonyesha kwamba serikali chini ya Samia Suluhu Hassan na chama chake Chama Cha Mapinduzi (CCM) ilionekana kuchukua hatua kali dhidi ya upinzani: kukamatwa kwa viongozi wa upinzani, kuwashikilia watu kwa tuhuma mbili, na ukandamizaji wa uhuru wa vyombo vya habari. Human Rights Watch+2Reuters+2
Hii hali iliweka misingi ya kutokuwa na imani kwa sehemu ya wananchi (hasa vijana) juu ya mchakato wa demokratia na uwakilishi wa kisiasa.
2. Uchaguzi wa 29 Oktoba 2025 – Chanzo cha Mvutano
- Uchaguzi mkuu ulifanyika tarehe 29 Oktoba 2025. Wikipedia+1
- Wasaidizi wa upinzani waliona kwamba viongozi kadhaa walikataliwa kushiriki au walikamatwa kabla ya uchaguzi—na hilo likapelekea shutuma kwamba uchaguzi haukuwa wa haki. ABC+2Reuters+2
- Mapema mchana wa siku hiyo, maeneo ya uchaguzi yalikuwa tulivu, lakini kiasi cha hisia ya kutoridhika kilipanda kwenye mitandao na kwa wingi wa vijana kuonyesha kusitasita. The Chanzo Inititative
3. Maandamano na Msukosuko – X Kwa X
3.1 Utangulizi wa Mapambano
- Wakati kura zilipoanza kupigwa, ilitokea maandamano sehemu ya mji wa Dar es Salaam ambapo waandamanaji walivuruga miundombinu, kuchoma matairi, na kushambulia mabango ya kampeni. Reuters+2The Chanzo Inititative+2
- Vyombo vya usalama vilitumia gesi ya machozi na risasi angani kuvunja maandamano. Reuters+1
3.2 Kuenea Kwa Msukosuko
- Ulinzi mkali uliwekwa: kuzuia njia, usalama uliongezeka, na tangazo la curfew katika miji mikubwa. Al Jazeera+1
- Mtandao wa intaneti na vituo vya uwasilishaji habari viliharibiwa; baadhi ya maeneo yakashuhudia ukataliwa wa intaneti. Amnesty International+1
3.3 Idadi ya Waathirika na Ushahidi
- Chama cha upinzani Chadema kilidai kuwa idadi ya wafu ni karibu 700. Al Jazeera+1
- Shirika la Umoja wa Mataifa liliamini kuwa angalau 10 waliuawa — lakini hali hiyo haijathibitishwa kikamilifu. Al Jazeera+1
4. Athari na Matokeo
4.1 Siasa na Uongozi
- Uchaguzi umethibitisha ushindi wa rais Samia Suluhu Hassan kwa asilimia ya juu, licha ya matatizo ya uwazi na ushindani mdogo. Reuters+1
- Hali hiyo imeongeza mshangao wa ndani na nje ya nchi kuhusu demokrasia, uwakilishi na huru ya vyombo vya habari.
4.2 Haki za Binadamu
- Vyombo kama Amnesty International na Human Rights Watch wamelaani matumizi ya nguvu kupita kiasi, kuzuia intaneti, na kukandamiza maandamano. Amnesty International+1
4.3 Mijini na Kiuchumi
- Biashara zikakabiliwa na msukosuko—kwa mfano, mpaka wa rasilimali na biashara kati ya Tanzania na nchi jirani ulikatizwa. PBS
- Hali ya usalama wa umma ilishuka; watu wengi walialikwa kufanya kazi kutoka nyumbani na baadhi ya elimu ikachelewa kufunguliwa. Reuters
5. Njia za Mbele na Changamoto
- Kuna wito wa uchunguzi huru, wa kujulikana wa vifo na kuwajibishwa kwa waliohusika. genocidewatch
- Serikali inahitaji kurejesha imani ya wananchi kupitia uwazi wa mchakato wa uchaguzi na taasisi za haki za binadamu.
- Wananchi, hasa vijana, wana nafasi ya kuibua sauti na kutetea haki kupitia mitandao na kujumuika kwa makundi ya kiraia, ingawa kukandamizwa kutahitajika kushughulikiwa kwa busara.
6. Hitimisho
Maandamano ya Tanzania ya 2025 ni wala chache kulinganisha na historia ya nchi hiyo – yakionyesha mchanganyiko wa kutoridhika kwa wananchi, wito wa uwazi na usawa kisiasa, na changamoto za mfumo wa kisiasa katika mabadiliko ya dunia ya sasa. Jarida hili linaonyesha jinsi uchaguzi ulivyofunika kabisa mambo ya kisiasa, kijamii na kiuchumi — na kukuza mjadala wa msingi kuhusu demokrasia, haki za binadamu na mustakabali wa nchi.